თირ­კმლე­ბის ფუნ­ქცი­ე­ბი – ყვე­ლა ის ფუნ­ქცი­ა, რო­მელ­საც ნორ­მა­ში ორი თირ­კმე­ლი ას­რუ­ლებს, შე­იძ­ლე­ბა ერ­თმა ჯან­მრთელ­მაც შე­ას­რუ­ლოს

თირ­კმლე­ბის ფუნ­ქცი­ე­ბი
ყვე­ლა ის ფუნ­ქცი­ა, რო­მელ­საც ნორ­მა­ში ორი თირ­კმე­ლი ას­რუ­ლებს, შე­იძ­ლე­ბა ერ­თმა ჯან­მრთელ­მაც შე­ას­რუ­ლოს. ზო­გი ადა­მი­ა­ნი ცა­ლი თირ­კმლით იბა­დე­ბა, ზო­გი კი დო­ნო­რი ხდე­ბა – ერთ თირ­კმელს გას­ცემს სხვის­თვის გა­და­სა­ნერ­გად. სხვა შემ­თხვე­ვა­ში შე­იძ­ლე­ბა ერ­თი თირ­კმე­ლი ტრავ­მამ ან და­ა­ვა­დე­ბამ ძა­ლი­ან მძი­მედ და­­აზი­ა­ნოს და მი­სი ფუნ­ქცი­ო­ნი­რე­ბა შეწყ­დეს.
თირ­კმლე­ბის ძი­რი­თა­დი ფუნ­ქცია ორ­გა­ნიზ­მში წყლი­სა და მი­ნე­რა­ლე­ბის (მათ შო­რის ელექ­ტრო­ლი­ტე­ბის) ბა­ლან­სის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა­ა. გარ­და ამი­სა, თირ­კმლებ­ში იფი­ლ­ტრე­ბა და თირ­კმლე­ბის გზით გა­მო­ი­ყო­ფა საკ­ვე­ბის, წამ­ლე­ბი­სა და მავ­ნე ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბის (ტოქ­სი­ნე­ბის) გა­და­მუ­შა­ვე­ბის შე­დე­გად წარ­მოქ­მნი­ლი ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბი, აგ­რეთ­ვე, გა­მო­მუ­შავ­დე­ბა ზო­გი ჰორ­მო­ნი. თირ­კმლე­ბი არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვის რე­გუ­ლა­ცი­ა­შიც მო­ნა­წი­ლე­ობს.
წყლი­სა და ელექ­ტრო­ლი­ტე­ბის ბა­ლან­სი: ადა­­­მი­­­ა­ნის­თვის წყლის რე­გუ­ლა­რუ­ლად მი­ღე­ბა სა­­სი­­ცოცხ­ლოდ აუ­ცი­ლე­ბე­ლი­ა. კი­დევ უფ­რო მე­­ტი წყა­ლი საკ­ვე­ბის გა­და­მუ­შა­ვე­ბი­სას (მე­ტა­ბო­­ლიზ­მი) გა­მო­ი­ყო­ფა. თუ მი­ღე­ბუ­ლი და გა­მო­ყო­­ფი­­ლი წყლის რა­ო­დე­ნო­ბა თა­ნა­ბა­რი არ არის, ის სწრა­ფად გროვ­დე­ბა სხე­ულ­ში, ადა­მი­ა­ნი ავად­­დე­ბა და შე­საძ­ლოა და­ი­ღუ­პოს კი­დეც. ჭარ­ბი რა­ო­დე­ნო­ბით წყა­ლი გა­ნა­ზა­ვებს ორ­გა­ნიზ­მში ელექ­­ტრო­ლი­ტებს, წყლის რა­ო­დე­ნო­ბის შემ­ცი­რე­ბი­სას კი, პი­რი­ქით, მა­თი კონ­ცენ­ტრა­ცია იზ­რდე­ბა. ამა­ვე დროს, ელექ­ტრო­ლი­ტე­ბის კონ­ცენ­ტრა­ცი­ის მუ­დ­­­მი­ვო­ბა ძა­ლი­ან დი­დი სი­ზუს­ტით უნ­და იყოს შე­­ნარ­­ჩუ­ნე­ბუ­ლი, რა­საც თირ­კმლე­ბი უზ­რუნ­ველ­­ყოფს.
სის­ხლი გლო­მე­რუ­ლა­ში მა­ღა­ლი წნე­ვით შე­დის. მი­სი თხე­ვა­დი ნა­წი­ლის დი­დი რა­ო­დე­ნო­ბა გო­რ­­გლის მცი­რე ზო­მის ფო­რებ­ში იფილ­ტრე­ბა, უჯ­რე­დე­ბი და დი­დი მო­ლე­კუ­ლე­ბი, მა­გა­ლი­თად ცი­ლე­ბი, სის­ხლძარ­ღვში რჩე­ბა. გამ­ჭვირ­ვა­ლე, გა­ფილ­ტრუ­ლი სითხე ბო­უ­მე­ნის სივ­რცე­ში გა­და­დის და იქი­დან მი­ლა­კე­ბით გა­ე­დი­ნე­ბა. ზრდას­რულ, ჯან­მრთელ ადა­მი­ა­ნებ­ში თირ­კმლე­ბის მი­­ლა­­კებ­ში დღე­ში 180 ლიტ­რი გა­ფილ­ტრუ­ლი სი­თხე გა­ივ­ლის. იგი თით­ქმის მთლი­ა­ნად (ე­ლექ­ტრ­ო­­ლი­ტე­ბის ჩათ­ვლით) უკან შე­ი­წო­ვე­ბა თირ­კ­მე­ლ­ში­ვე. მი­სი და­ახ­ლო­ე­ბით 1,5%-2% შარ­დის სა­­ხით გა­მო­ი­ყო­ფა. უკუ­შე­წო­ვის გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად ნეფ­რო­ნის სხვა­დას­ხვა ნა­წი­ლი აქ­ტი­უ­რად გა­მოჰ­ყოფს ან შე­ი­წოვს სხვა­დას­ხვა ელექ­ტრო­ლი­ტს, რომ­ელ­საც თან წყა­ლიც „მიჰ­ყვე­ბა“. ნეფ­რო­ნის ზო­გი ნა­წი­ლი, სა­ჭი­რო­ე­ბი­სა­მებრ, ცვლის წყლის გა­ტა­რე­ბის პრო­ცესს, რი­თიც უკუ­შე­წო­ვი­ლი სითხ­ის რა­ო­დე­ნო­ბა რე­გუ­ლირ­დე­ბა. ეს საკ­მა­ოდ რთუ­ლი და მრა­ვალ­სა­ფე­ხუ­რი­ა­ნი პრო­ცე­სი­ა.
მი­ლა­კის პირ­ველ ნა­წილ­ში (პროქ­სი­მა­ლუ­რი კლაკ­ნი­ლი მი­ლა­კი) ნატ­რი­უ­მის, წყლის, გლუ­კო­ზი­სა და სხვა გა­ფილ­ტრუ­ლი ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბის უდი­დე­სი ნა­წი­ლი უკან შე­ი­წო­ვე­ბა და სისხლს უბ­რუნ­დე­ბა. მი­ლა­კის შემ­დეგ ნა­წილ­ში (ჰენ­ლეს მარ­ყუ­ჟი) ნატ­რი­უ­მი, კა­ლი­უ­მი და ქლო­რი გა­რეთ გა­ე­დი­ნე­ბა და, შე­სა­ბა­მი­სად, დარ­ჩე­ნი­ლი სითხე უფ­რო მე­ტად არის გან­ზა­ვე­ბუ­ლი. ის გა­ივ­ლის მი­ლა­კის მომ­დევ­ნო ნა­წილს (დის­ტა­ლურ კლაკ­ნილ მი­ლაკს), სა­დაც დარ­ჩე­ნი­ლი ნატ­რი­უ­მის უდი­დე­სი ნა­წი­ლი მი­ლა­კი­დან გა­რეთ გა­ე­დი­ნე­ბა კა­ლი­უ­მი­სა და მჟა­ვას სა­ნაც­ვლოდ, რომ­ლე­ბიც მი­ლაკ­ში შე­დის.
რამ­დე­ნი­მე ნეფ­რო­ნის მი­ლა­კე­ბი­დან სითხე შემ­კრებ სა­დი­ნარ­ში გროვ­დე­ბა. სა­დი­ნა­რებ­ში ის შე­იძ­ლე­ბა გან­ზა­ვე­ბუ­ლი დარ­ჩეს ან წყა­ლი უკან, სის­ხლში გა­და­ვი­დეს, რის შე­დე­გა­დაც უფ­რო კონ­ცენ­ტრი­რე­ბუ­ლი შარ­დი წარ­მო­იქ­მნე­ბა. წყლის უკუ­შე­წო­ვა რამ­დე­ნი­მე ჰორ­მო­ნით რე­გუ­ლირ­დე­ბა, მათ შო­რის ან­ტი­დი­უ­რე­ზუ­ლი ჰორ­მო­ნით (რო­მელ­საც ჰი­პო­ფი­ზი წარ­მოქ­მნის). ეს ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბი ეხ­მა­რე­ბა თირ­კმელს ფუნ­ქცი­ო­ნი­რე­ბა­ში, შარ­დის შე­მად­გენ­ლო­ბის კონ­ტროლ­ში, წყლის და ელექ­ტრო­ლი­ტე­ბის ბა­ლან­სის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა­ში.
ფილ­ტრა­ცია და გა­მო­ყო­ფა: ორ­გა­ნიზ­მში სა­კ­ვე­ბის გა­და­მუ­შა­ვე­ბის პრო­ცეს­ში ნარ­ჩე­ნი ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბი წარ­მო­იქ­მნე­ბა, რომ­ლე­ბიც სხე­უ­ლი­დან უნ­და გა­მო­ი­ყოს. მათ შო­რის ერ­თ-ერ­თი ძი­რი­თა­დია შარ­დო­ვა­ნა, რო­მე­ლიც ცი­ლე­ბის გა­და­მუ­შა­ვე­ბის შე­დე­გად გროვ­დე­ბა. ის თა­ვი­სუფ­ლად გა­და­დის გლო­მე­რუ­ლა­დან მი­ლა­კო­ვან სითხ­ე­ში და რად­გა­ნაც, რო­გორც წე­სი, უკან არ შე­ი­წო­ვე­ბა, შარ­დით გა­მო­ი­ყო­ფა.
სხვა არა­სა­სურ­ვე­ლი ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბი, რო­გო­რი­ცაა მე­ტა­ბო­ლიზ­მის შე­დე­გად წარ­მოქ­მნი­ლი მჟა­ვე­ბი, ბევ­რი ტოქ­სი­ნი და წა­მა­ლი, შარ­დში გა­მო­იყო­ფა თირ­კმლე­ბის მი­ლა­კე­ბის უჯ­რე­დე­ბის მი­ერ (ი­სი­ნი შარ­დის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბელ სუნს გა­ნა­პი­რო­ბე­ბენ).
არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვის რე­გუ­ლი­რე­ბა: თირ­კ­მ­ლე­­ბის კი­დევ ერ­თი ფუნ­ქცია არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვის რე­­გუ­ლა­ცი­ა­ა, რაც ზედ­მე­ტი ნატ­რი­უ­მის ორ­გა­ნიზ­მი­დან გა­მო­ყო­ფის გზით ხორ­ცი­ელ­დე­ბა. თუ ნატ­რი­უ­მი მცი­რე რა­ო­დე­ნო­ბით გა­მო­ი­ყო, წნე­ვა, რო­გორც წე­სი, მა­ტუ­ლობს. რე­გუ­ლა­ცი­ის კი­დევ ერ­თი გზაა სპე­ცი­ფი­კუ­რი ფერ­მენ­ტის, რე­ნი­ნის, გა­მო­ყო­ფა. რო­ცა წნე­ვა ნორ­მა­ზე დაბ­ლა ეცე­მა, თირ­კმლე­ბი სის­ხლში გად­მო­ის­ვრი­ან ამ ნივ­თი­ე­რე­ბას, რის შე­დე­გად აქ­ტი­ურ­დე­ბა რე­ნინ­-ან­გი­ო­ტენ­ზინ­-ალ­დოს­ტე­რო­ნის სის­ტე­მა, რო­მე­ლიც წნე­ვის მო­მა­ტე­ბას გა­ნა­პი­რო­ბებს. თირ­კმლე­ბის უკ­მა­რი­სო­ბის მქო­ნე ადა­მი­ა­ნებ­ში არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვის რე­გუ­ლი­რე­ბის უნა­რი დაქ­ვე­ი­თე­ბუ­ლია და წნე­ვა ხში­რად მა­ღა­ლი­ა.
ჰორ­მო­ნე­ბის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა: ჰორ­მო­ნე­ბის გა­მო­ყო­ფის გზით თირ­კმლე­ბი სხვა მნიშ­ვნე­ლო­ვან ფუნ­ქცი­ებ­­საც ას­რუ­ლებს, მა­გა­ლი­თად, არე­გუ­ლი­რებს სის­ხლის წი­თე­ლი უჯ­რე­დე­ბის წარ­მოქ­მნას, ძვლე­ბის ზრდა­სა და გან­ვი­თა­რე­ბას.
თირ­კმ­ლებ­ში გა­მომ­უ­შავ­დე­ბა ჰორ­მო­ნი ერით­­რო­პო­ე­ტი­ნი, რო­მე­ლიც ძვლის ტვინ­ში სის­ხლის წი­თე­ლი უჯ­რე­დე­ბის წარ­მოქ­მნას უწყ­ობს ხელს, რომ­ლე­ბიც შემ­დეგ ძვლის ტვი­ნი­დან სის­ხლში გად­მო­დის.
ჯან­მრთე­ლი ძვლე­ბის ზრდა და გან­ვი­თა­რე­ბა რთუ­ლი პრო­ცე­სი­ა, რო­მე­ლიც ორ­გა­ნო­თა რამ­დე­ნი­მე სის­ტე­მა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, მათ შო­რის თირ­კმლებ­ზე. მა­თი მეშ­ვე­ო­ბით რე­გუ­ლირ­დე­ბა კალ­ცი­უ­მი­სა და ფოს­ფო­რის შემ­ცვე­ლო­ბა, ანუ იმ მი­ნე­რა­ლე­ბი­სა, რომ­ლე­ბიც აუ­ცი­ლე­ბე­ლია ძვლე­ბის სი­ჯან­სა­ღის­თვის. თირ­კმლე­ბი ამას კან­ში წა­რ­მოქ­მნი­ლი და საკ­ვე­ბით მი­ღე­ბუ­ლი D ვი­ტა­მი­ნის აქ­ტი­ურ ფორ­მა­ში (კალ­ციტ­რი­ო­ლი) გა­დაყ­ვა­ნით უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ. კალ­ციტ­რი­ო­ლი მოქ­მე­დებს რო­გორც ჰორ­მო­ნი და ას­ტი­მუ­ლი­რებს კალ­ცი­უ­მი­სა და ფოს­ფო­რის შე­წო­ვას წვრილ ნაწ­ლავ­ში.

თირ­კმლე­ბი­სა და სა­შარ­დე გზე­ბის ბი­ო­ლო­გია

#datashvil    #drpkhakadze  #sheniganatleba